Ruh ölümsüzdür, belirli bir süre hayat verdiği bedenden ayrıldıktan sonra “Berzah âlemi”ne gider. Ruhun dünyada bedeni terk edişinden itibaren kıyamet günü ikinci diriliş için yeniden iade edilecek olan bedenine girinceye kadar geçen zamana “berzah hayatı” veya “kabir hayatı” denir.
Denizde boğulup balıklar tarafından yenilen, yırtıcı hayvanlar tarafından parçalanan veya başka sebeplerle parçalanıp yok edilen kimselerin kabirleri olmasa bile, onlar için de kabir hayatı vardır.
Onlar da inanç ve amellerine göre muamele göreceklerdir. Çünkü berzah âlemi hakkındaki bilgilerimiz ayet ve hadislerin bildirdikleridir. Bunun dışında bir bilgimiz yoktur. Allah’ın sonsuz kudretini bilenler buna inanmakta tereddüt etmezler.
Kabir, dünya duraklarının sonuncusu, ahiret duraklarının
ilkidir. Peygamber Efendimiz tarafından haber verildiği üzere ilk sorgulama burada yapılır.
Görevli meleklerin;
“Rabbin kimdir?” sorusuna, “Rabbim Allah.”
“Dinin nedir?” sorusuna, “Dinim İslam.”
“Peygamberin kimdir?” sorusuna, “Peygamberim Muhammed’dir.” şeklinde cevap verenler bu ilk sınavı kazanmış olur, cevap veremeyenler ise kaybeder. Bu sorulara ancak mü’min olanlar doğru cevap verebilir, kâfir ve münafıklar ise cevap veremezler.
Hz. Osman’dan (ra.) rivayet edilmiştir, diyor ki: Bir cenazenin defin işi tamamlanınca Peygamberimiz (sas.) kabrin başında durdu ve şöyle dedi:
“Kardeşiniz için mağfiret dileyin, onun için sebat temenni edin; çünkü o, şu anda hesaba çekilmektedir.”
Hz. Ali de (ra.) cenaze kabre konulunca şöyle derdi: “Allah’ım! Bu senin kulundur, sana geldi. Şüphesiz sen, kendisine gelinenlerin en hayırlısısın. Ona dünyada bıraktığından daha iyisini ver.”
İman, ruhunun derinliklerine kadar kök salmış, kelime-i şehadet kalbine iyice yerleşmiş olan mü’min, kabirde de Allah’ın yardımı ile korkuya kapılmadan görevli meleklerin sorularına kolaylıkla cevap verir ve kelime-i şehadeti söyler.
Ölen kimse inancına ve yaptığı işlere göre, kabrinde ya nimetler içinde olur veya azap çeker. Aynca kabirde cennetlik olanlara cennetteki yeri, cehennemlik olanlara da cehennemdeki yeri gösterilir. Peygamber Efendimiz bu hususta şöyle buyurmuştur: “Sizden biri ölünce kendisine akşam ve sabah (cennet veya cehennemdeki) yeri arz edilir. Cennetlik ise yeri cennetlinin yeridir, Cehennemlik ise yeri ateş ehlinin yeridir. Kendisine, Allah seni kıyamet günü dirilttiğinde gideceğin yer işte burasıdır.” denilir.
Bu, şehitler dışındaki ölüler içindir. Çünkü şehitlerin ruhları cennettedir.
Kabir sualinden istisna edilenler de vardır. Bunlar, peygarberler, şehitler ve çocuklardır.