Kibir; kendini büyük görme, büyüklenme, başkalarını küçük görme demektir. Allah Teâlâ, Kibirli kimseleri sevmediğini bildirmiştir. Zayıf ve âciz bir varlık olduğu bilincinde olan bir kimse ne Allah’a ne de insanlara karşı büyüklenme duygusuna kapılamaz.
Cenâb-ı Hak buyuruyor:
“Yeryüzünde böbürlenerek dolaşma!.. Çünkü sen (ağırlık ve azametinle) ne yeri yarabilir, ne de dağlarla ululuk yarışına girebilirsin!” (İsrâ, 37)
“Bana dua edin ki kabul edeyim. Bana kulluk etmeyi büyüklüklerine yediremeyenler (kibirlenenler) alçalmış olarak cehenneme gireceklerdir.” (Mü’min /60)
Resûlullah buyurdular:
– “Kalbinde hardal tanesi kadar kibir bulunan hiçbir kimse cennete giremez.” (Müslim, Îman, 148-149)
– Ucub, yani bir insanın kendisini beğenip, diğerlerini beğenmemesi, yetmiş senelik ibâdetini ifnâ ve imhâ eder. (Cami’s-sağir)
“Kibirden hazer ediniz, kaçınınız, Zira İblis’i Adem aley–his–selâma secde etmemeye kibir sevk etmişti.” (Camiü’s-sağir.)
DAĞLARI İĞNE İLE OYMAKTAN DAHA ZOR
Ebû Hâşim kuddise sirruh buyurur:
– Dağları iğne ile oyarak toz etmek, kalblerden kibri çıkarmakdan kolaydır.
Hâlid Bağdâdî kuddise sirruh:
Muhtelif zamanlarda yazdığı mektublarında şöyle demektedir:
– Allahü Teâlâ’ya hamd, Muhammed aleyhis-se-lâm’a O’nun âline ve seçkin ashabına salât ve duâdan sonra biliniz ki:
Bir kimse kendisini iyi sıfatlarla süslenmiş, güzel ahlâkla bezenmiş bilir ve görür, kendini bir başkasından üstün tutarsa, bu ulûhiyet davasına kalkışmak olup sonsuz olarak tard olmasına sebeb olur. Nitekim İblis (şeytan) “Ben ondan (Adem aleyhis-selâmdan) iyiyim” dedi. Bu sözü onun kovulmasına sebeb oldu.
BÜTÜN KÖTÜ SIFATLARIN KÖKÜ
Abdülkâdir Geylânî kuddise sirruh buyurur:
– Ey Ahâli! Allahü Teâlâ ve Tekaddes hazretlerine ve O’nun mahlûkatına karşı kibirlenmeyi bırakınız. Seviyenizi biliniz. Kendi benliğinizde mütevazi olunuz. Alçak gönüllü olunuz. Neyinize kibirleniyor, neyinize büyükleniyorsunuz ki, ilk haliniz, alelâde bir sudan meydana gelmiş necis ve murdar bir meniden ibarettir. Sonunuz ise toprak altına gömülmüş bir leştir. O halde bu ikisinin arasında ne diye kibirli bir tavır takınıyorsunuz?
Kibir, büyüklenme; bütün kötü sıfatların köküdür, anasıdır. Mezmum ve habîs sıfatların başkanıdır. Şeytan kibiri ve hasedi yüzünden huzurdan tard edildi, kovuldu, mel’un oldu. Ve bir çok kötü huyların merkezi, menba’ı oldu. Kibir, cimrilik, hased, kin, acelecilik, korkaklık ve her türlü şekavet gibi, daha nice kötü sıfatların sahibi oldu.
KİBİRLİLER AYNI ZAMANDA AHMAKTIR
Dikkat edilirse her kibirli aynı zamanda ahmaktır. Ahmak olmasa, haddini bilir, kendisini diğer fertlerden üstün görmez, bilâkis tevâzu haline gelip onlara her hususta yardımcı olur.
Ahmed er-Rufâî kuddise sirruh hazretleri:
– “Bizim yolumuzdan, kibirliler, ahmaklar ve cimriler istifade edemez”, buyurmuşlardır.
KİBİRLİLER KISKANÇ VE KİNCİ OLUR
Her kibirli aynı zamanda hasûd ve kincidir. Çünkü yalnız kendisini gördüğü, büyüklendiği için, başkasının, başkaları tarafından iltifat gördüğüne üzülür, iltifat gören şahsa karşı kini, hasedi, düşmanlığı artar. Çünkü onun yoldaşı rehberi şeytanü’l-lâîn olmuştur.
KİBİRLİLER YARDIMDA BULUNMAZLAR
Gene dikkat edilirse kibirli kimse, katiyyen başkasının yardımında bulunmaz. Cimridir, başkasının diğer başkasına yardım etmesini dahi iyi görmez. İster ki o şahıs sıkıntıda olsun, keder, üzüntü içinde bulunsun. Kendisine bu gibi yardımlaşmalar nasip olmadığı için bunları düşündükçe öfkesi kederi artar. Ukbasını kaybettiği gibi, dünyasını da kendine zehir eder.