İtikaf, kendine mahsus şartları bulunan bir ibadettir. İtikâf, bir camide ibadet niyyetiyle durmak demektir.
Sözlükte “ibadet veya başka bir gaye için bir yerde kendini tutmak, kalmak; insanlardan tenha bir yerde kalmak, bir şeye bağlanmak” gibi anlamlara gelen itikâf, dinî bir kavram olarak, ibadet niyetiyle ve kurallarına uyarak inzivaya çekilmek demektir.
Peygamberimiz her ramazan ayının son on gününde itikafa girerdi. Ramazanın son on gününde itikâf, kifâye olarak sünnet-i müekkede’dir.
İtikafla, bir müslüman dünya işlerinin tamamından uzaklaşarak, bir mescitte, özel olarak ibadet eder.
İtikafın şartları şunlardır:
1— İtikaf yapan kişi müslüman bir kimse olacaktır.
2— Deli, sarhoş veya koma halinde hasta olmayacaktır.
3— İtikafa niyet edilecektir.
4— İtikaf bir mescitte yapılacaktır.
İtikaf çok kısa bir süre, niyet edilmek kaydıyle herhangi bir mescidde de yapılabilir.
Peygamberimiz hicretten sonraki bütün ramazanların son on günü itikafa çekilmiş ve bunu hiç terketmemiştir. Ramazanın son on gününün dışındaki itikaflar müstehaptır.
İtikafa giren kimse zaruri bir ihtiyacı olmaksızın mescidden dışarı çıkamaz. Daima hayırlı sözler konuşur, oruç tutar, Kur’an okur, ilim tahsil eder. Nafile namazlar kılar. Dünyanın her türlü düşüncesinden uzaklaşarak, bir mescidde yapayalnız Allah’ı zikreder. İşlediği günahlar için Yüce Rabbından af diler. Pişman olur, tövbe eder.
İtikafı hakiki manasıyle yerine getiren bir müslüman mecsid’den günahlarından arınmış olarak çıkar.
İtikafın adabı
1. Câmilerin en faziletlisinde ve Ramazanın son on gününde itikâfa girmek.
2. İtikâf esnasında sadece hayırlı şeyler konuşmak.
3. Kur’an okumak, hadis-i şerif, peygamberlerin hayatına ait kitaplar okumak.
4. Temiz elbise giymek, güzel koku sürünmek.
İtikâfa giren kimse camide yer, içer, uyur ve lâzım olan şeyleri camide alır. Bunlar için dışarı çıkarsa itikâfı bozulur. Tuvalete gitmek, abdest almak ve gerekli ise gusûl yapmak gibi tabiî ihtiyaçları için camiden dışarı çıkar. Cuma namazı aynı yerde değil de başka yerde kılınıyorsa cuma için bulunduğu yerden çıkıp oraya gidebilir. Cenaze namazı için dışarı çıkamaz.Kendisine ve malına bir zarar geleceği korkusu ile ve zorla camiden çıkarılması durumunda başka bir camiye geçmek üzere camiden çıkabilir.Bu zorunlu haller dışında camiden çıkarsa itikâfı bozulur. İtikâfda olan kimsenin eşi ile cinsel ilişkide bulunması itikâfı bozduğu gibi dokunmak ve öpmekle bir boşalma olursa yine bozulur. İhtilâm olmak (uyku halinde cünüplük meydana gelmesi) itikâfı bozmaz.İtikâfa giren kimse hayırlı ve iyi işler söylemeli, kötü sözlerden sakınmalıdır.
İtikaf İle İlgili Hadisler
– Resulullah (sav) vefat edinceye kadar Ramazanın son on gününde i’tikafa girer ve derdi ki: “Kadir gecesini Ramazanın son on gününde arayın”. Resulullah (sav)’dan sonra, zevceleri de i’tikafa girdiler.
– Biz Hz. Peygamber (sav)’le birlikte Ramazanın orta on gününde i’tikafa girdik, yirminci günün sabahı olanca eşyalarımızı (evlerimize) taşıdık. Resulullah (sav) (bir hutbe irad etti ve) sonra şunu söyledi: “İ’tikafa girmiş olanlar, i’tikaf mahallerine dönsünler. Zira bu gece bana Kadir gecesinin hangi gece olduğu gösterilmişti, sonra unutturuldu. Siz, son onda ve tek gecelerde arayın. Ayrıca bu gece kendimi su ve çamur içinde secde eder gördüm,” Resulullah (sav) i’tikaf mahalline dönünce, o günün sonuna doğru hava bozdu. Mescid o sıralarda (üzeri dallarla örtülmüş) çardak şeklindeydi. Hz. Peygamber (sav)’in burnu ve burun yumuşağı üzerinde su ve çamur bulaşığını gördüm. Bu gece 21. gece idi.
– Hz. Peygamber (sav) her Ramazanda on gün i’tikafa girerdi. Vefat ettiği yılda ise yirmi gün i’tikafa girdi.”
– Hz. Peygamber (sav) Ramazanın son on gününde i’tikafa girerlerdi. Fakat bir sene (seferde olduğu için) i’tikafa girmedi, müteakip yıl yirmi gün i’tikat yaptı.
– Hz. Peygamber (sav) mescitte i’tikafda olduğu sırada, kendisi de hayızken, Resulullah (sav)’ın saçlarını taramıştır. Bu hizmeti yaparken kendisi odasında ayrılmamış; Resulullah (sav) başını ona uzatmıştır. Hz. Peygamber (sav) i’tikafda iken, (büyük veya küçük abdest bozmak gibi) zaruri bir ihtiyaç olmadıkça odaya girmezdi. Ebu Davud’da şu ziyade var: Resulullah (sav) itikafda iken hastaya uğrar, oyalanmadan halini sorar geçerdi. Hz. Aişe buyurdu ki: “Aslında, mütekif için sünnet olanı, hasta ziyaretine gitmemesi, cenaze merasimine katılmaması, kadına temas etmemesi, kadının tenine tenini değdirmemesi, zaruri ihtiyaç dışında çıkmamasıdır. Oruçsuz itikaf yoktur. Keza cuma kılınan mescid dışında da itikaf yoktur.
– Hz. Peygamber (sav)’ın zevcelerinden biri, müstehaza (hayzlı olmadığı halde hastalık sebebiyle kanı akan kadının durumu) haliyle Resulullah (sav)’la birlikte itikafa girdi. Öyle ki, kadın, kanı ve elbisesinde sarı lekeyi de görüyor bu halde de namaz kılıyordu. Kanın şiddetli akması halinde (kirletmeyi önlemek için) altına leğen koyduğu oluyordu.”
– Safiyye (ra) buyurdu ki: “Hz. Peygamber (sav) i’tikafta iken ziyaret maksadıyla geceleyin yanına uğradım. Bir müddet konuştuk. Sonra geri dönmek üzere kalktım. Uğurlamak üzere de o kalktı. Kapıya kadar gelmişti ki, Ensar’dan iki kişi oradan geçiyordu. Hz. Peygamber (sav)’i görünce hızlandılar. Resulullah (sav): “Ağır olun dedi, şu yanımdaki Huyey’in kızı Safiyye’dir.” Onlar “Subhanallah, dediler bu da ne demek ey Allah’ın Resulü” Hz. Peygamber (sav): “Şeytan, insana, damarlardaki kan gibi nüfuz eder. Ben, onun kalplerinize bir kötülük atmasından korkarım” buyurdu.”
– Babam Ömer (ra) cahiliye devrinde iken geceleyin i’tikafa girmek üzere nezretmişti (adamıştı). (Hatta Mescid-i Haram’da bir gün i’tikaf yapmayı adamıştı diye de rivayet edilir). Durumu Hz. Peygamber (sav)’den sordu. Resulullah (sav) “Nezrini yerine getir” buyurdu.”